การพัฒนาทักษะการสะท้อนคิดของนักศึกษาพยาบาลในรายวิชา พย. 1205 การสอนและการให้คำปรึกษา
ผู้เขียน อาจารย์เชษฐา แก้วพรม
การพัฒนานักศึกษาพยาบาลให้มีทักษะสะท้อนคิดควบคู่ไปกับการเรียนการสอนในวิชาการสอนและการให้คำปรึกษาทางสุขภาพเป็นสิ่งที่ควรส่งเสริม เพราะนอกจากจะช่วยพัฒนานักศึกษาพยาบาลให้มีคุณลักษณะของผู้ให้คำปรึกษาที่ดีแล้วยังช่วยให้เกิดการพัฒนาทักษะทางปัญญาด้วย ทีมวิจัยได้ทดลองแนวคิด “การเขียนบันทึกการเรียนรู้ (Reflective Journal)” มาประยุกต์ใช้ในรายวิชาการสอนและการให้คำปรึกษาทางสุขภาพโดยหวังว่าการเขียนบันทึกการเรียนรู้จะช่วยพัฒนานักศึกษารู้จักคิดวิเคราะห์อย่างเป็นระบบและเป็นนักสะท้อนคิด (Reflective Practitioner) ในอนาคต
การวิจัยในชั้นเรียนนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อเปรียบเทียบระดับการสะท้อนคิดของนักศึกษาพยาบาลก่อนและหลังได้รับมอบหมายให้เขียนบันทึกการเรียนรู้ในวิชาการสอนและการให้คำปรึกษา โดยใช้กลุ่มตัวอย่างนักศึกษาพยาบาลศาสตร์ชั้นปีที่ 2 ข จำนวน 102 คน
ทีมผู้สอนกำหนดให้นักศึกษาเขียนบันทึกการเรียนรู้หลังสิ้นสุดการเรียนภาคทดลองแต่ละสาระการเรียนรู้จำนวน 5 ครั้ง ผู้วิจัยใช้แนวคิด Reflective Cycle ของกิบบ์ ในการกำหนดหัวข้อในการเขียนบันทึกการเรียนรู้ของนักศึกษาประกอบด้วย (1) การอธิบายประสบการณ์ที่ได้จากการเรียนภาคทดลอง (2) การบรรยายความรู้สึกที่เกิดขึ้นในขณะเรียน (3) การวิเคราะห์เชื่อมโยงประสบการณ์กับองค์ความรู้ที่เรียนในภาคทฤษฎี และ (4) การสรุปการเรียนรู้และวางแผนนำความรู้ไปใช้อนาคต จากนั้นทีมผู้สอนได้ทำการตรวจบันทึกการเรียนรู้โดยใช้เกณฑ์การให้คะแนนของ Williams และคณะ (2000) เพื่อดูระดับการสะท้อนคิดของนักศึกษา
ผลการวิจัยพบว่าในการเขียนบันทึกการเรียนรู้ครั้งหลังๆ นักศึกษาสามารถเขียนบันทึกการเรียนรู้ที่สะท้อนการคิดในขั้นสูงและมีการเชื่อมโยงได้ดีขึ้น (ดังแสดงในตาราง) และจากการเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยคะแนนพบว่าระดับการสะท้อนคิดจากของนักศึกษาในการเขียนบันทึกการเรียนรู้ครั้งที่ 5 สูงกว่าครั้งที่ 1 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p <.01)
| ระดับการสะท้อนคิด |
บันทึกครั้งที่ 1 |
|
บันทึกครั้งที่ 5 |
| 0) ไม่มีการสะท้อนคิด |
15.7 |
|
0 |
| 1) อธิบายประสบการณ์เรียนรู้ |
84.3 |
|
100 |
| 2) อธิบายความรู้สึกที่เกิดขึ้น |
43.1 |
|
52 |
| 3) อธิบายเหตุผลของการกระทำหรือความรู้สึก |
41.2 |
|
99 |
| 4) เชื่อมโยงประสบการณ์กับองค์ความรู้ |
22.5 |
|
92.2 |
| 5) สร้างข้อค้นพบหรือสรุปการเรียนรู้ใหม่ |
18.6 |
|
94.1 |
ผลการวิจัยสรุปได้ว่า การเขียนบันทึกการเรียนรู้จะช่วยพัฒนาระดับการสะท้อนคิดและทักษะการคิดวิเคราะห์ของนักศึกษาได้ (Epp, 2008; Williams & Wessel, 2004) ผลการศึกษานี้สอดคล้องกับการวิจัยของ Williams & Wessel (2004) ที่พบว่าการเขียนบันทึกการเรียนรู้จะช่วยพัฒนาทักษะสะท้อนคิดของผู้เรียน โดยอธิบายว่าทักษะสะท้อนคิดของนักศึกษาเกิดขึ้นในขณะที่นักศึกษาทำการคิดทบทวนประสบการณ์และวิเคราะห์เชื่อมโยงเหตุการณ์ต่างๆ เพื่อนำมาเขียนในบันทึกการเรียนรู้ นอกจากนี้การที่ผู้สอนนำประเด็นที่พบในบันทึกการเรียนรู้มาใช้เป็นหัวข้อในการอภิปรายเชิงลึกก็ช่วยให้นักศึกษาเกิดการพัฒนากระบวนการคิดขั้นสูงได้
สถาบันการศึกษาพยาบาลควรส่งเสริมให้อาจารย์นำกลยุทธ์การเขียนบันทึกการเรียนรู้ไปใช้เพื่อส่งเสริมทักษะสะท้อนคิดให้กับนักศึกษา โดยเฉพาะรายวิชาปฏิบัติการพยาบาลที่คาดหวังให้นักศึกษาเกิดความรู้ความเข้าใจที่ลึกซึ้ง เพราะการเขียนบันทึกการเรียนรู้จะช่วยให้นักศึกษานำประสบการณ์ที่พบในระหว่างเรียนมาทบทวนคิดวิเคราะห์ เพื่อให้เกิดความชัดเจนในความรู้และการกระทำของตนเอง (ศิราณี เก็จกรแก้ว, 2552) และเป็นการปลูกฝังนิสัยให้เป็นผู้เรียนรู้ตลอดชีวิต (Thorpe, 2004)
