New statin drug :pitavastatin
การจัดการความรู้
เรื่อง New statin drug :pitavastatin
ชื่อ-สกุลผู้นำการจัดการความรู้ อ.ยศพล เหลืองโสมนภา
ตำแหน่ง พยาบาลวิชาชีพชำนาญการพิเศษ (ด้านการสอน)
สังกัดภาควิชา การพยาบาลเด็ก ผู้ใหญ่และผู้สูงอายุ
วันที่ประชุมจัดการความรู้ ๑๒ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๖ เวลา ๑๕.๔๕ – ๑๖.๐๐ น. ณ ห้องรับรอง ๑ อาคารอำนวยการ
ผู้ร่วมประชุมแลกเปลี่ยนความรู้
- อ. คนึงนิตย์ พงษ์สิทธิถาวร
- อ. สาคร พร้อมเพราะ
- อ. สุชาดา นิ้มวัฒนากุล
- อ. ขวัญสุวีย์ อภิจันทรเมธากุล
- อ. นวนันท์ ปัทมสุทธิกุล
- อ. รัชสุรีย์ จันทเพชร
- อ. สุปราณี ฉายวิจิตร
- อ. ดร ทองสวย สีทานนห์
- อ. วารุณี สุวรวัฒนกุล
- อ. ปาลีรัญญ์ ฐาสิรสวัสดิ์
- อ. รสสุคนธ์ เจริญสัตย์ศิริ
- อ. รุ่งนภา เขียวชะอ่ำ
- อ. นุชนาถ ประกาศ
- อ. จริยาพร วรรณโชติ
- อ. สุกัญญา ขันวิเศษ
- อ. สุภา คำมะฤทธิ์
- อ. ปรีดาวรรณ บุญมาก
- อ. อรพรรณ บุญลือ
เนื้อหาความรู้
Pitavastatin เป็นยาใหม่ในกลุ่ม statin ที่มีการศึกษาพบจุดเด่นหลายอย่างที่ดีมากกว่า statin ตัวเก่า ( เช่น atrovastatin(lipitor) , rosuvastatin(crestor) , simvastatin(zimmex หรือ zocor) เนื้อหาของความรู้ในครั้งนี้เป็นเนื้อหาที่ผสมผสานจากข้อความรู้ที่ได้รับจากการเข้าร่วมประชุมการประชุมวิชาการ cardiac network forum ครั้งที่ ๕ , ๒๕๕๖ ร่วมกับการศึกษาจากเอกสารประชุมวิชาการเรื่อง place of pitavastatin in metabolic syndrome from clinical trials to clinical practice ระหว่าง April ๒๖th ๒๐๑๒ ณ Ambassador City Jomtien , Pattaya โดยมี ศ. นพ. ปิยะมิตร ศรีธรา คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ทำหน้าที่ moderator และ ผศ. นพ. ภากร จันทนมัฏฐะ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ทำหน้าที่ speaker เนื้อหาความรู้มีดังนี้
ในปี ๒๐๑๐ American heart association ได้กำหนดให้มีกลยุทธ์ ๗ อย่างเพื่อให้ประชาชนอเมริกันบรรลุ ideal cardiovascular health ซึ่งมีดังนี้
- have never smoked or quit more than a year ago
- maintain a healthy body weight (a body mass index under ๒๕)
- spend at least ๑๕๐ minutes a week doing moderate physical activity or ๗๕ minutes a week doing vigorous activity
- eat a healthy diet
- keep your total cholesterol under(TC) ๒๐๐ mg/dL
- keep your blood pressure under ๑๒๐/๘๐
- keep your fasting blood sugar under ๑๐๐ mg/dL.
ทั้งนี้ในส่วนของข้อ ๕ นั้น เป็นข้อที่เกี่ยวกับยาที่ใช้ลดไขมันในเลือด เพราะ TC สัมพันธ์
กับการมีอันตรายต่อสุขภาพ โดยเฉพาะ DLP ที่มีการเปลี่ยนแปลงของไขมันในเลือดคือ มี ระดับของ cholesterol , triglyceride(TG) , LDL เพิ่มขึ้น และมีระดับของ HDL ลดลง ซึ่ง TC สามารถคำนวณได้จากสูตร TC = HDL + LDL + VLDL ; VLDL = TG / ๕ ไขมันในเลือดมีผลโดยตรงต่อการเกิด plaque ในหลอดเลือด กรณีที่เป็น stable plaque พวกนี้จะมี fibrin เยอะ ไขมันไม่มาก แต่ถ้า unstable plaque พวกนี้จะมี fibrin น้อย แต่มีไขมันเยอะในรูปของ form cell ที่ฝังอยู่ใน plaque ซึ่งจะแตกได้ง่ายและทำให้เกิด acute coronary syndrome ตามมาได้
เพื่อป้องกันจึงมีข้อเสนอว่า ผู้ที่อายุมากกว่า ๒๐ ปีขึ้นไป ควรตรวจ TC ทุก ๕ ปี ถ้าไม่มีความเสี่ยง แต่ถ้ามีความเสี่ยงควรตรวจทุก ๑ – ๒ ปี
เพื่อทำความเข้าใจยา pitavastatin ได้ดี จึงควรเข้าใจคำต่างๆที่เป็นพื้นฐานดังนี้
๑. LDL มีความสัมพันธ์กับ cardiovascular disease เพราะทำให้เกิด atherosclerosis มีการศึกษาพบว่า ถ้าลด LDL ได้ ๑ % จะลดความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดหัวใจได้ ๑ %
๒. HDL ถ้าต่ำกว่า ๔๐ mg / dl ก็จะทำให้เกิด atherosclerosis ได้ง่ายเช่นกัน ถ้าเพิ่ม HDL ได้ ๑ % ลดความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดหัวใจได้ ๑ – ๓ %
๓. Apo A๑ เป็นโปรตีนใน HDL มีบทบาทสำคัญเพราะจะช่วยลดนำ LDL ที่ฝังตัวใน form cell ซึ่งอยู่ใน plaqueอีกที ออกมาทำการกำจัดที่ตับ (ถ้า Apo A๒ จะเพิ่มไขมัน)
๔. CRP หรือ C – reactive protein เป็น inflammatory marker ถ้ามี high sense CRP หรือมี CRP ที่มีความไวสูงต่อการเกิดกระบวนการอักเสบของหลอดเลือดหัวใจ ผลที่ตามมาคือจะเกิด atherosclerosis ได้ ดังนั้นสรุปได้ว่า ถ้ามี high sense CRP จะมีโอกาสเกิด atherosclerosis ได้มาก
๕. CYP ซึ่งยา กลุ่ม statin เก่า ส่วนใหญ่มี metabolism ผ่านเอนไซม์ CYP ๔๕๐ ดังนั้นจึงเกิด drug interaction กับยาหลายชนิดได้
๖. Rhabdomyolysis คือ myositis ที่เป็นผลข้างเคียงที่สำคัญของยากลุ่ม statin เก่า
๗. Insulin – resistance ยากลุ่ม statin เก่า มีฤทธิ์ยับยั้ง insulin จาก L – type
Ca๒++ channel ที่ islet beta – cells ที่ตับอ่อน ทำให้เกิดภาวะ insulin – resistance เกิดน้ำตาลในเลือดสูงได้ เช่น atrovastatin
สรุปไขมันที่เกี่ยวข้องกับ atherosclerosis แบ่งเป็นสองกลุ่มคือ
- กลุ่ม antiatherosclerosis ประกอบด้วย HDL และ Apo A๑
- กลุ่ม proatherosclerosis ประกอบด้วย LDL ,VLDL และ triglyceride
จากองค์ความรู้ของยากลุ่ม statin เก่าพบว่า ยา statin กลุ่มเก่ามีข้อจำกัดดังนี้คือ
- มีผลข้างเคียงหลายอย่าง รวมถึงผลข้างเคียงที่อาจทำให้เสียชีวิตคือ rhabdomyolysis
- ยา statins ที่เคยมีมาก่อนนั้น มี drug interaction กับยาหลายชนิด
- ยา statins อาจทำให้เกิด insulin resistance
- ยา statins ที่สามารถลดระดับ LDL ได้มากนั้น มักมีผลข้างเคียงสูง
- ยา statins ส่วนใหญ่เพิ่มระดับ HDL ได้ไม่ดี
เนื่องจากยา statins ที่มีอยู่ในปัจจุบันมีข้อจำกัดหลายประการดังกล่าวข้างต้น จึงเป็น
ที่มาของการหายา statin ตัวใหม่ที่จะมีประสิทธิภาพในการลด LDL สูงใกล้เคียงกับยากลุ่ม high – potency statins ได้แก่ atrovastatin(lipitor) และ rosuvastatin(crestor) แต่มีผลข้างเคียงน้อยกว่า
Pitavastatin เป็นยา statin ตัวใหม่ที่มีคุณสมบัติในการตอบโจทย์ปัญหาที่กล่าวมาข้างต้น
ซึ่งคุณสมบัติของยา pitavastatin สรุปได้ดังนี้
- ยา pitavastatin มี metabolize ผ่านทาง CYP ๔๕๐ น้อยมาก ทำให้มีปัญหาเรื่อง drug interaction น้อย
- ยา pitavastatin มีประสิทธิภาพในการลด triglyceride ได้ ๓๖ % และเพิ่มระดับ HDL ได้ถึง ๓๐ % ในผู้ป่วยที่มีระดับ HDL ตัวตั้งตน
- ยา pitavastatin สามารถลดระดับ hs CRP ได้ถึง ๓๓ %
- ยา pitavastatin อาจช่วยเพิ่ม insulin sensitivity และช่วยเพิ่มระดับ GFR
- การศึกษาทางคลินิก JAPAN – ACS พบว่า ประสิทธิภาพของยา pitavastatin ไม่แตกต่างจาก atrovastatin ในการลด coronary plaque volume ในผู้ป่วย ACS
- การที่ยา pitavastatin มีประสิทธิภาพในการลด LDL ได้ดี และมีผลข้างเคียงน้อย ทำให้ผู้ป่วยที่รักษาด้วยยา pitasvastatin สามารถลดระดับ LDL ได้ตามเป้าหมายได้มากขึ้น
อาจารย์พยาบาลสังกัด ภาควิชาการพยาบาลเด็ก ผู้ใหญ่ และผู้สูงอายุ
